کتاب مقام پدر و مادر در اسلام...

لزوم اطاعت از والدین در آیات و روایات:خداوند متعال، در چند آیه لزوم اطاعت از والدین را پس از دعوت به عبادت خود، قرار می دهد:

وَ قَضی رَبُّک اَلاّ تَعْبُدُوا اِلاّ اِیاه وَ بِالْوالِدَینِ اِحْساناً.(39)

وَ اعْبُدُوا اللّه وَ لا تُشْرِکوا بِهِ شیئاً و بِالْوالِدَینِ اِحْساناً.(40)

[40]

اَلاّ تُشْرِکوا بِهِ شَیئاً وَ بِالْوالِدَینِ اِحْساناً.(41)

لا تَعْبُدُونَ اِلاَّ اللّه وَ بِالْوالِدَینِ اِحْساناً.(42)

در این آیات، اطاعت از والدین، همراه و بلافاصله بعد از دعوت به توحید آمده است. از این آیات استفاده می شود که بعد از خداوند، پدر و مادر، بزرگترین حق را بر گردن فرزندان دارند. خداوند متعال، خالق و آفریدگار انسان است و شکر و اطاعت او به منزله ادای حقّ پروردگار است. پدر و مادر نیز که مجرای این خلقت بوده اند و زحمات زیادی در تربیت فرزند کشیده اند باید مورد سپاس و اطاعت قرار گیرند.

شخصی از امام صادق علیه السلام در مورد آیه: «وَ بِالْوالَدینِ اِحْساناً» سؤال کرد که معنای این احسان به پدر و مادر چیست. حضرت فرمود: احسان، آن است که آنها را وادار نسازی که نیازها و حوائج خویش را از تو درخواست کنند.

مرحوم طبرسی در ذیل تفسیر آیه «اِمّا یبلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ» می فرماید که اگر اطاعت از والدین در هر حال، اعم از حال پیری یا میانسالی، واجب و ضروری است، پس چرا خداوند در آیه، شرط کهولت را ذکر نموده است.(43)

ایشان در جوابی می فرماید: نیاز والدین در این حال و شرایط، بیشتر از ایام دیگر است؛ چون آنها در آن سن، ضعیف شده اند و تدریجاً به همان حالت نیازمندی و احتیاج می رسند که فرزند در زمان طفولیت به آن دچار[41]

بوده و علاوه بر این، انسان در این سن و سال، دارای روحی حسّاس و رنجور می شود.

والدین در زمان پیری، قویترین نیروی تحکیم و تشدید روابط عاطفی و پیوندهای روحی و تربیتی در کانون خانواده اند و وجود آنان، گرمابخش محیط خانواده است.

اویس قرنی، آن یار باوفای پیامبر صلی الله علیه و آله برای جلب رضای مادر و اطاعت او بدون دیدار با پیامبر صلی الله علیه و آله از مدینه به سوی وطن خود بازگشت؛ تنها برای به دست آوردن دل مادرش تا رضایت او را جلب کند.

گویند که اویس، شتربانی می کرد و از اجرت آن، مادرش را اداره می کرد. وقتی از مادرش اجازه گرفت که به زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه مشرّف شود، مادرش گفت که رخصت می دهم، به شرط آنکه بیشتر از نیم روز توقف نکنی.

اویس به مدینه سفر کرد. چون به خانه پیامبر صلی الله علیه و آله رسید، اتفاقاً در آن روز، پیامبر خانه نبود. اویس نیز به یمن مراجعت کرد. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله به خانه مراجعت کرد، فرمود: «این نور کیست که در این خانه می بینم؟». گفتند: «شتربانی که اویس نام داشت». فرمود: اویس این نور را در خانه ما به هدیه گذاشت و رفت.

پیامبر صلی الله علیه و آله درباره اویس می فرمود:

انی لانتم روح الرحمن من طرف الیمن.(44)

پس در حین پیری هم نباید پدر و مادر را رنجانید، پرخاش و تندخویی

[42]

تدریجاً عامل سردی در محیط خانوده خواهد شد. امام صادق علیه السلام می فرماید:

أتی رجل رسول الله صلی الله علیه و آله فقال: «یا رسول اللّه ! اِنّی راغب فی الجهاد نشیط»، قال: فقال له النبی صلی الله علیه و آله : فجاهد فی سبیل اللّه فانّک ان تقتل تکن حیاً عندالله ترزق و ان تمت فقد وقع أجرک علی الله و ان رجعت، رجعت من الذّنوب کما ولدت»، قال: «یا رسول الله! انّ لی والدین کبیرین یزعمان انّهما یأنسان بی و یکرهان خروجی»، فقال رسول الله صلی الله علیه و آله : فقّر مع والدیک فوالّذی نفسی بیده لأنسهما بک یوماً و لیلة خیر من جهاد سنة.(45)

در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله مردی به حضور آن حضرت شرفیاب شد و عرض کرد: ای رسول خدا! علاقه دارم در جهاد شرکت کنم». پیامبر صلی الله علیه و آله هم او را به امر خیر تشویق نمود، تا اینکه آن مرد عرض کرد: یا رسول الله! من پدر و مادر پیری دارم که از رفتن من به جبهه کراهت دارند». رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در این صورت، ملازم پدر و مادرت باش. سوگند به آن خدایی که جانم در دست اوست، بودن یک شبانه روز با آنها از جهاد یک سال بهتر است.

در این زمینه پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

برّ الوالدین یجزنی عن الجهاد.(46)

نیکی به پدر و مادر، جای جهاد رامی گیرد.

مردی مسیحی بعد از قبول اسلام، خدمت امام صادق علیه السلام رسید و عرض

[43]

کرد که پدر و مادرم مسیحی هستند و مادرم نابیناست. حضرت او را به احسان و نیکی بیشتر به آنان سفارش کرد. او نیز به نیکی با آنان رفتار می کرد، آنچنان که خودش به مادرش غذا می داد و لباس او را مرتّب می کرد. مادرش هم که تغییر رفتار او را مشاهده کرد، تحوّل روحی در وجودش پیدا شد و با اقرار به یگانگی خدا و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله اسلام آورد.(47)

انسان باید با شیوه ای نیکو با پدر و مادرش برخورد کند و به گونه ای در مقابل آنها سخن بگوید که گویا یک گناهکار و متخلّف با مولای خود گفتگو می کند و حتی اگر از جانب آنان با تندخویی مواجه شود، باز هم نباید متانت و نزاکت خود را از دست بدهد.

از امام صادق علیه السلام روایت است که در تفسیر آیه «وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریماً» فرمود: یعنی اگر تو را زدند، بگو خدا شما را بیامرزد. «این است سخن شریف تو».(48)

رعایت احترام والدین، هیچ حدّ و مرزی نمی شناسد. لذا باید مواظب باشیم که از محدوده طاعت و تواضع در برابر والدین، خارج نشویم. باید در جمیع ابعاد رفتاری و اخلاقی خود، نهایت تواضع را در پیش آنها داشته باشیم.

مرحوم آیة الله دستغیب در کتاب سرای دیگر در تفسیر سوره واقعه، داستانی را نقل می کند که حضرت یوسف علیه السلام وقتی عزیز مصر بود، از پدرش یعقوب علیه السلام و برادرانش دعوت نمود که به مصر بیایند.

[44]

حضرت یعقوب را در محملی نشانیدند و نزد یوسف آوردند. یوسف هم برای تشریفات، استقبالی را تدارک دید و با جمعی از بزرگان مصر به پیشواز پدر و برادرانش آمد تا وقتی که به یکدیگر نزدیک شدند در اینجا یوسف ملاحظه سلطنت ظاهری خود نمود و رعایت احترام پدرش را نکرد و از مرکب پیاده نشد، اینجا بود که ترک اولی کرد، جبرئیل بر او نازل شد و گفت کف دستت را نگاه کن دید نوری از دستش بیرون رفت جبرئیل گفت به واسطه این عمل تو نور نبوّت از نسل تو خارج شد. و لذا از نسل یوسف کسی پیغمبر نشد. خداوند می فرماید: وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما. با دقت در این فرمایش الهی انسان نباید پیوستگی خود را با پدر و مادر سست گرداند و همواره به یاد زحمات و مشقات آنان در جهت پرورش خود باشد.

39 - سوره اسراء(17)، آیه 23.40 - سوره نساء (4)، آیه 36.41 - سوره انعام (6)، آیه 151.42 - سوره بقره (2)، آیه 83.43 - مجمع البیان، ج 6، ص 409.44 - منتهی الآمال، ج 1، ص 142.45 - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)؛ و به همین مضمون ر. ک: حدیث بیستم همان باب.46 - نهج الفصاحه، ح 1086.47 - اصول کافی، ج 2 (باب البرّ بالوالدین)، ص 16.48 - همان.

احترام به والدین در بدترین شرایط...

از جمله مهمترین وظایفی که خداوند متعال در آیات متعددی آن را به افراد متذکر شده است وظیفه‌ی احترام و تکریم پدر و مادر است. این موضوع درآیات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است از جمله اینکه در بعضی از آیات خداوند متعال بعد از سفارش به توحید و یگانه پرستی وظیفه احترام و دستگیری از والدین را مطرح می نماید.

رهروان ولایت ـ بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

«وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِکَ بی‏ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[لقمان/15  و اگر تو را وادارند تا در باره چیزى که تو را بدان دانشى نیست به من شرک ورزى، از آنان فرمان مبر، و [لى‏] در دنیا به خوبى با آنان معاشرت کن، و راه کسى را پیروى کن که توبه‏ کنان به سوى من بازمى‏گردد و [سرانجام‏] بازگشت شما به سوى من است، و از [حقیقت‏] آنچه انجام مى‏دادید شما را با خبر خواهم کرد.»

شرح نکته‌ها و پیام‌های آیه:

واجب مشروط در فرهنگ قرآن

از جمله مهمترین وظایفی که خداوند متعال در آیات متعددی آن را به افراد متذکر شده است  وظیفه‌ی احترام و تکریم پدر و مادر است. این موضوع درآیات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است از جمله اینکه در بعضی از آیات خداوند متعال بعد از سفارش به توحید و یگانه پرستی وظیفه احترام و دستگیری از والدین را مطرح می نماید:

«واعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانا؛[النساء/ 36] و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتاى او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکى کنید» درآیه دیگر خداوند متعال می فرماید: «فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا؛[اسراء/23] به آنها [حتى‏] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى»

در آیه 14 سوره مبارکه لقمان خداوند متعال بعد ازسفاش به شکرگزاری از خود، بندگان را به قدردانی از والدین امر می‌کند: «أَنِ اشْکُرْلِی وَ لِوالِدَیْکَ؛[ لقمان/14] [آرى، به او سفارش کردیم‏] که شکرگزارِ من و پدر و مادرت باش». ولی برای اینکه این امر آنها را از دایره هدایت وسعادت خارج نسازد در آیه بعد به آنها متذکر می شود که اگر آنها پدر و مادر قصد داشته باشند که تو را از دایره توحید خارج سازند از آنها پیروی نکن.

«وَإِنْ جاهَداکَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِکَ بی‏ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؛[لقمان/14] و اگر تو را وادارند تا در باره چیزى که تو را بدان دانشى نیست به من شرک ورزى، از آنان فرمان مبر»

تعبیر به" جاهداک" اشاره به این است که پدر و مادر گاه به گمان اینکه سعادت فرزند را مى‏خواهند، تلاش و کوشش مى‏کنند که او را به عقیده انحرافى خود بکشانند، و این در مورد همه پدران و مادران دیده مى‏شود.[1]

وجوب احترام به والدین در بدترین شرایط

در ادامه آیه برای اینکه توهم نشود این چنین پدر و مادری که قصد گمراه کردند فرزندان را دارند  شایسته تکریم و احترام نیستند،‌ خداوند متعال می‌فرماید: «صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ؛[لقمان/15] [ولى‏] در دنیا به خوبى با آنان معاشرت کن، و راه کسى را پیروى کن که توبه‏کنان به سوى من بازمى‏گردد»

یعنی اینکه حتی اگر ایشان به آیین یکتا پرستی نباشد فرزندان حق بی‌احترامی به والدین را ندارند و شایسته است این چنین فرزندانی در تمام مراحل زندگی چه در مسیر تکریم والدین و چه در مراحل بندگی و عبودیت خود راه انبیاء و و مؤمنین راستین را پیش گیرند.  

_____________________

[1]. تفسیر نمونه، ج‏17، ص 42

نیکى به والدین در آینه قرآن و حدیث‏...

نیکى به والدین در ادیان آسمانى
لزوم نیکى به والدین, اختصاص به شریعت اسلام ندارد, بلکه در طول تاریخ و در شرایع آسمانى همواره مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن در سوره بقره, آیه 83 وجوب احسان به والدین را پیرو عبادت خداوند, جزء پیمان ها و وظایف حتمى بنى اسرائیل شمرده است.

حضرت نوح (ع) براى پدر و مادر خود چنین دعا مى فرماید (رب ّ اغفرلى و لوالدى ّ و لمن دخل بیتى مؤمناً و للمؤمنین و المؤمنات و لا تزد الظّالمین الاّ تبارا;5 خدایا! مرا و پدر و مادرم را و هر که با ایمان وارد خانه من مى شود و نیز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز و ستم کاران را جزء بر هلاک و عذابشان میفزاى. )

امام صادق(ع): فرمود: موسى بن عمران(ع) در بین مناجات با پروردگار خویش ناگهان مردى را زیر سایه عرش خدا دید, عرض کرد: پروردگارا! این مرد کیست که عرش تو سایه بر وى افکنده است؟ خطاب رسید که این مرد, داراى دو صفت حمیده است: به پدر و مادر خود نیکى مى کند و براى سخن چینى گام برنمى دارد. 6

نقل است روزى حضرت داوود(ع) هنگام قرائت قسمتى از کتاب (زبور) دلش شکست و منقلب شد. در آن حال کمى به خود بالید و گفت: در دنیا از من عابدتر نیست. همان ساعت به او وحى شد: برو بالاى کوه, کشاورزى را ببین که هفتصد سال مرا عبادت مى کند و از گناهى که انجام داده از درگاه من عذر مى خواهد, در صورتى که آن عمل نزد من گناه نبوده است. او روزى در پشت بام راه مى رفت که مختصر خاکى از پشت بام بر روى مادرش ریخت و اینک مدتى است که به حساب این گناه در درگاه ما مى نالد, برو او را به مغفرت و آمرزش من بشارت بده.

داوود (ع) به کوه رفت, دید مردى لاغر اندام که بر اثر عبادت, استخوان هایش در آمده, مشغول نماز است. وقتى از نماز فارغ شد, بر او سلام کرد. او جواب سلام داوود(ع) را داد و پرسید: تو کیستى؟ حضرت داوود(ع) فرمود: من (داوود) نام دارم. گفت: اگر مى دانستم که تو داوود هستى, جواب سلام تو را نمى دادم, به دلیل آن لغزشى که از تو سر زده است. اینک که به کوه بالا آمده اى, استغفار کن. به خدا سوگند, روزى به پشت بام رفتم, بر اثر عبور, مختصرى خاک بام بر سر مادرم ریخت, اینک هفتصد سال است که در این وضع هستم, نمى دانم مادرم از من راضى شده یا نه, با این حال استغفار مى کنم, به دلیل این که شاید او از من راضى نشده باشد. 7

خداوند به موسى وحى نمود: همانا کسى که به پدر و مادر نیکى کند و مرا رها کند, اسم وى را نیکوکار بنویسم و کسى که مرا نیکى کند و پدر و مادرش را واگذارد, وى را عاق نویسم. 8

نکاتى چند در باره احترام به والدین
گر چه عواطف انسانى و مسئله حق شناسى به تنهایى, لزوم احترام نمودن به والدین را بیان مى کند, ولى از آن جا که اسلام حتى در مسائلى که عقل مستقلاً مى تواند داورى و قضاوت کند یا عاطفه آن را به وضوح در مى یابد, سکوت روا نمى دارد; بلکه به عنوان تأیید و تأکید دستوراتى را صادر مى کند. ما در این جا با توجه به آیات قرآن و روایات معصومین& احترام به والدین و مسائل و زوایاى مربوط به آن را در قالب چند نکته بیان مى کنیم.

نکته اول:
در چهار سوره از قرآن کریم, نیکى به والدین بلا فاصله بعد از مسئله توحید قرار گرفته است. این هم ردیف بودن, بیانگر این است که اسلام تا چه حد براى پدر و مادر احترام قائل است. آن چهار سوره عبارت اند از: بقره, آیه 83; نساء, آیه 36; انعام, آیه 151; لقمان, آیه 41.
تأکید قرآن بر ذکر احسان و مراعات پدر و مادر در سطح توحید و نفى شرک, و عبادت و پرستش و شکر نعمت هاى الهى, به روشنى این مطلب را ثابت مى کند که عدم رعایت حق آنان, بزرگ ترین گناه پس از شرک به خداوند است و لذا آن را در (سوره اسراء) در ردیف گناهان کبیره ذکر فرموده است.

نکته دوم:
خداوند در این آیات, نوع خاصى از تجلیل و احترام را ذکر نفرموده, بلکه انسان را به رعایت حال پدر و مادر و احسان به آنها دعوت کرده است. نتیجه این که هر گونه احترام و نیکى به پدر و مادر, دستور خداوند است و هرگز مقید به حدودى نیست به جز قدرت و امکان از نظر عقلى و شرعى; به این معنا که هر چه انسان در توان دارد, باید براى پدر و مادرش انجام دهد و مضایقه و کوتاهى نکند.

نکته سوم:
این احسان و خیرخواهى و خدمت به پدر و مادر را باید به عنوان تشکر و سپاس از زحمات طاقت فرساى آنان انجام دهد و گمان نکند که در حق آنان تفضل مى کند و یا بر آنها منت بگذارد. در باره این نکته, چند مطلب قابل توجه است:

1 ـ حق پدر و مادر به حدى بزرگ و زیاد است که هرگز انسان نمى تواند تمام و کمال زحمات و محبت هاى آنان را جبران کند.

2 ـ انسان باید همواره خود را در انجام شکر واقعى, مقصر بداند; هم چنان که در انجام شکر الهى. آن گونه که سزاوار نعمت هاى بى کران اوست, همه انبیا و اولیا قاصرند و دیگران نه تنها قاصرند, بلکه مقصّرند.

3 ـ همان گونه که در شکر نعمت هاى الهى نباید به زبان و تعظیم اکتفا کرد, بلکه باید با اطاعت و عمل نیز خدا را سپاس گفت, در مقابل الطاف و محبت هاى پدر و مادر هم باید عملاً تشکر کرد و آنچه را که سزاوار مقام آنان است; از احترام و خدمت و کمک به عنوان تشکر, دریغ نکرد.

4 ـ شکر الهى, خود یک نعمتى است که باز هم نیاز به شکر دارد و همچنین است توفیق در انجام خدمت و تشکر عملى از مقام پدر و مادر.

نکته چهارم:
خداوند متعال دستورات خاصى را به فرزندان پدر و مادرى که به سن پیرى رسیده اند, صادر فرموده است: (و به پدر و مادر نیکى کنید. هرگاه تا تو زنده هستى و هر دو یا یکى از آن دو سالخورده شوند, آنان را میازار و به درشتى خطاب مکن و با آنان به اکرام سخن بگو. در برابرشان از روى مهربانى سر تواضع فرود آور و بگو: اى پروردگار من! همچنان که مرا در خردى پرورش دادند, بر آنها رحمت آور. )9

نکته پنجم:
در برخى آیات, پدر و مادر را در صدر کسانى قرار داده که باید به آنها کمک شود: خداوند به پیامبر مى فرماید: در پاسخ کسانى که از تو مى پرسند چه انفاق کنیم؟ بگو: (هر چه از خیر انفاق مى کنید, به پدر و مادر و خویشان نزدیک و یتیمان و فقیران و درماندگان انفاق کنید. )10
نکته ششم: در وقت دعا و نیایش نباید والدین را فراموش کرد. حضرت ابراهیم(ع) در دعاى خویش مى فرماید: (پروردگارا! آن روز که حسابرسى بر پا مى شود, بر من و پدر و مادرم و همه مؤمنان ببخشاى. )11

تواضع در برابر والدین
خفضِ جناح (تواضع) چند بار در قرآن آمده است, ولى (جناحَ الذُّل) فقط یک بار آورده شده و آن هم مربوط به پدر و مادر است: (و اخفض لهما جناح الذل من الرحمة. )12
به گفته لغت شناسان, تواضع دو گونه است: گاهى تواضع, انسان را پست مى کند ; مانند تواضع در برابر مستکبران و گردنکشان, و گاهى انسان را بالا مى برد; مانند تواضع در برابر مؤمنان, پدر و مادر, معلم و امثال آنها. در چنین مواردى, تواضع را خفض جناح مى گویند. جناح به معناى بال پرنده است و خفض جناح, این معنا را به ذهن تداعى مى کند که تواضع به انسان بال مى دهد و با آن به اوج رفعت مى رسد. خداوند به پیامبرش امر فرموده است: (و اخفض جناحک لمن اتّبعک من المؤمنین;13 در برابر هر یک از مؤمنان که از تو پیروى مى کند, بال فروتنى فرود آر. )
(ذل ّ) به معناى نرمى و تسلیم است و در موردى به کار برده مى شود که امرى از روى قهر و غلبه بر کسى وارد شود. گویا انسان خود را در برابر پدر و مادر, مقهور و مغلوب مى بیند. با این که آنها به او نیازمندند, اما مانند یک برده یا اسیر در برابر آنان با تواضع و فروتنى اوامرشان را اطاعت مى کند.
به هر حال این (جناح ذل ّ) از روى رحمت و عطوفت است نه از روى ترس و یا احتیاج, زیرا پدر و مادر, سالخورده و در دوران نیازمندى اند و ترس از آنان و یا احتیاج به آنها موضوعیت ندارد.

علل ذکر نیکى به والدین بعد از وجوب عبادت پروردگار
فخر الدین رازى مى گوید: به چند دلیل, بعد از وجوب عبادت پروردگار, نیکى به پدر و مادر ذکر شده است:

1 ـ نعمت هاى پروردگار, بالاترین نعمت ها بر بنده است و بعد از پروردگار عالم, پدر و مادر که ریشه و سبب وجود فرزند هستند, نعمت هاى برتر عالم مى باشند. پس شکر اوّلین نعمت (خداوند) و بعد از آن, شکر نعمت هاى برتر عالم (پدر و مادر) واجب است.

2 ـ خداوند, مؤثر حقیقى در وجود انسان و پدر و مادر, مؤثر وجود او در ظاهر (طبیعت) هستند, پس آن جا که نام مؤثر حقیقى ذکر شده, بعد از آن مؤثر ظاهرى را آورده است.

3 ـ خداوند در مقابل نعمت هاى خود, از بنده چیزى نمى خواهد, پدر و مادر نیز در مقابل نعمت خود از فرزند چیزى طلب نمى کنند (نه طلب مالى و نه طلب ثوابى) لذا این نعمت آنها شبیه نعمت خداوند است.

4 ـ خداوند نعمت خود را از بنده اش دریغ نمى دارد, اگر چه بدترین گناهان را انجام داده باشد. همچنین است جاى پدر و مادر که نعمت و فداکارى خود را از کودکشان دریغ نمى دارند, هر چند به آنها بد کرده باشد.

5 ـ پدر مهربان در مال فرزندش تصرف مى کند تا سود بیشترى عاید وى شود و از ضایع شدن مال او جلوگیرى مى کند. خداوند نیز در اعمال عبادى بنده خود تصرف مى کند و آن را از آفات دور مى سازد و عملش را زیادتر مى نماید, زیرا خود فرموده است: مَثَل کسانى که در راه خدا انفاق مى کنند مانند دانه گندمى است که هفت خوشه از آن مى روید و در هر خوشه, صد دانه گندم وجود دارد.

6 ـ نعمت وجود خداوند, بالاتر از نعمت والدین است و این امر, با دلیل و برهان ثابت و معلوم مى گردد. اگر چه نعمت والدین نیز معلوم و مشهود است, اما رجحان با نعمت پروردگار است; از این رو نعمت والدین پس از نعمت خدا ذکر شده است. 14

حقوق والدین
از اربعین سلیمانى نقل شده که والدین را بر فرزند, هشتاد حق است: چهل, در حال حیات ایشان و چهل, در حال ممات آنها.  اما آن چهل که در حال حیات است, ده تا به تن, ده تا به زبان, ده تا به دل و ده تا به مال است.

آن ده که به تن است, عبارت است از:
1 ـ به آنان خدمت کند, زیرا حق تعالى فرموده است: (و اخفض لهما جناح الذّل ّ من الرّحمه)15;
2 ـ حرمتشان را نگه دارد;
3 ـ جلو ایشان ننشیند;
4 ـ فرمان آنها را اگر شرع نهى نکرده, انجام دهد و از نهیشان, اگر واجب نیست, خوددارى کند;
5 ـ روزه مستحبى را با اجازه آنان بگیرد;
6 ـ چون ظاهر شوند, برخیزد و تا اجازه ندهند ننشیند;
7 ـ بى رضاى ایشان به سفر (غیر واجب عینى) نرود;
8 ـ در وقت راه رفتن, پشت سر آنان حرکت کند;
9 ـ همیشه با مهربانى به آنان بنگرد;
10 ـ همواره آماده خدمت کردن به آنان باشد.

اما آن ده حق که به زبان است, عبارت اند از:
1 ـ با آنان به نرمى سخن بگوید;
2 ـ صداى خود را بر آنها بلند نکند;
3 ـ گستاخى و پر چانگى نکند;
4 ـ آنان را به نام نخواند, بلکه مثلاً بگوید پدر جان, پدر بزرگوارم;
5 ـ سخن ایشان را قطع نکند;
6 ـ گفته ایشان را رد نکند;
7 ـ به امر و نهى, آنان را خطاب نکند;
8 ـ همیشه آنان را دعا کند;
9 ـ به آن دو اُف نگوید و روى خود را از آنان بر نگرداند;
10 ـ با ایشان مؤدبانه سخن بگوید.

اما آن ده چیز که به دل است, عبارت اند از:
1 ـ همیشه نسبت به آن دو نرم دل باشد و ترحم کند;
2 ـ همواره آنان را دوست بدارد, اگر چه از حیث اقتصادى در مضیقه باشند;
3 ـ به شادى آنان شاد باشد;
4 ـ در غم آن دو شریک و غمخوارشان باشد;
5 ـ با دشمنان آنها دوستى نکند که آن دو مى رنجند;
6 ـ از بدگویى یا کج خویى آنان نرنجد;
7 ـ اگر به او ستم کردند, بر آنان خشم نگیرد, حتى اگر او را زدند, دستشان را ببوسد;
8 ـ هر چند حق آن دو را رعایت مى کند, اما باز هم بیم تقصیر داشته باشد;
9 ـ همیشه در دل قصد کسب رضاى آنان را بنماید;
10 ـ در دل, طول عمر آنان را بخواهد, هر چند از زحمت و فقر و بیمارى آن دو به تنگ آمده باشد.

اما آن ده چیز که به مال تعلق دارد, عبارت اند از:
1 ـ لباس آن دو را پیش از لباس خود تهیه کند; 2 ـ آنان را از طعام خویش (بلکه بهتر) بخوراند, زیرا در هر انفاقى, آنان جلوترند; 3 ـ قرض آن دو را بدهد; 4 ـ مخارج سفرشان را چه واجب و چه مستحب, از زیارت بدهد ; 5 ـ اگر فوت کردند و حج و نماز یا روزه دارند, از جانب آن دو نایب بگیرد یا خود انجام دهد; 6 ـ با مال خود به آن دو عزت بخشد; 7 ـ اگر مسکن ندارند, برایشان تهیه کند یا اجاره خانه شان را بدهد; 8 ـ از مال خود در اختیارشان بگذارد که هر گاه نیاز یابند رفع نیاز کنند; 9 ـ امور گوناگون آنان را انجام دهد یا مخارج آنها را بپردازد; 10 ـ مال خود را مال ایشان بداند و هر چه از اموال او بردارند یا تصرف کنند, به روى آنان نیاورد.
اما آن چهل حق که بعد از وفات ایشان است, عبارت اند از:
1 ـ در غسل و کفن و دفنشان تسریع کند; 2 ـ از هزینه زیاد کفن و دفن آنها ناراحت نشود; 3 ـ مراسم تدفین آنان را به دستور شرع انور انجام دهد; 4 ـ طبق وصیتشان عمل کند و خلاف آن را انجام ندهد; 5 ـ شب دفن, نماز وحشت بخواند و آنان را دعا کند; 6 ـ مخارج و هزینه هاى مراسم را بپردازد و از انجام دهندگان و کمک کنندگان سپاس گزارى نماید; 7 ـ حساب آنان را فوراً تسویه کند تا گرفتار دِین نباشند; 8 ـ اگر سفارش به ثلث کرده فوراً جدا کنند و حق هر وارث را به خودش دهند; 9 ـ براى آنها هر روز قرآن بخواند; 10 ـ بعد از هر نماز براى آنها دعا کند, به ویژه در نماز شب و اوقات دعا; 11 ـ هر روز به نیابت آنها صدقه بدهد; 12 ـ اگر توانست هر روز نماز والدین را بخواند; 13 ـ بر مصایب آنان صبر نماید; 14 ـ قضاى نمازهاى واجب او را بخواند یا اجیر بگیرد; 15 ـ روزه هاى مانده او را قضا کند یا اجیر بگیرد; 16 ـ به زیارت قبر آنها برود که ثوابى برابر حج دارد; 17 ـ در قبرستان, آیة الکرسى و قرآن بخواند و صلوات بفرستد و براى آنان هدیه کند; 18 ـ هنگامى که به زیارت مشاهد مشرفه مى رود, به نیابت آنان هم زیارت کند; 19 ـ به نیابت از آنان عمره به جاى آورد و اگر در حج واجب است, در وقت فراغت طواف کند; 20 ـ اگر حج واجب خود را انجام داده و توانایى دارد, به نیابت از آنان حج واجب برود; 21 ـ اگر کسى را ناراحت کرده اند یا بر شخصى ستمى روا داشته اند, با زبان یا وجه یا هر امر دیگر, او را راضى کند; 22 ـ به عنوان رد مظالم, وجهى را به فقیر بدهد تا اگر حقى از کسى به گرنشان است ادا شود; 23 ـ تا حد امکان اگر مجلس روضه و عزادارى به صورت هفتگى یا ماهانه داشته است, آن را ادامه دهد; 24 ـ اگر طعام سالیانه داشته و یا گوسفندى قربانى مى کرده, سنت هاى خوب او را به پا دارد; 25 ـ اگر کار خیر ناتمامى از او مانده, به اتمام برساند; 26 ـ اگر آنان مالى را غصب کرده اند و بداند, باید براى خلاصى شان آن را به صاحبانش رد کند; 27 ـ اگر خمس یا زکات بدهکارند, حتما آن را رد کند; 28 ـ به پدر و مادر کسى بد نگوید که به پدر و مادرش بد بگویند; 29 ـ کارى نکند که بدگویى مردم را در باره پدر و مادرش به دنبال داشته باشد; 30 ـ با مردم به نیکى رفتار نماید تا پدر و مادر او را دعا کنند; 31 ـ دوستان و آشنایان پدر و مادرش را احترام کند; 32 ـ احتمال گرفتارى آنها را بدهد و در صدد ن
جاتشان برآید; 33 ـ آثار به جا مانده از آنان را حفظ نماید; 34 ـ به جاى زیارت پدر و مادر به زیارت عمو, عمه, دایى و خاله برود و خوبى هاى پدر و مادرش به آنان را نیز او به نیابت انجام دهد; 35 ـ اگر در حال حیات در حق آن دو کوتاهى کرده, بعد از فوتشان بکوشد تا رضایتشان را به دست آورد; 36 ـ سعى کند تا آنان را به خواب ببیند تا از حالشان آگاه شود; 37 ـ خیرات, مبرّات و صدقات را براى آنان تداوم بخشد و فراموش نکند; 38 ـ احترام اسامى و قبور آنان را بهتر از زمان حیاتشان داشته باشد و نگذارد کسى آنان را به بدى یاد کند; 39 ـ چنانچه آنان مؤمن بوده اند, شوق لقاى آنها را داشته باشد; همان گونه که ائمه& شوق پدران خود را داشتند; 40 ـ چنانچه قبر آنان ویران شده, ترمیم نماید. 16

---

پى‏نوشت‏ها‏:
1ـ بقره, آیات 82, 180 و 215; نساء, آیات 36 و 135 ; انعام, آیه 151; ابراهیم, آیه 40; مریم, آیات 14 و 32; اسراء, آیات 23, 24 و 25; عنکبوت, آیه8; لقمان, آیات 14 و 15; احقاف, آیات 14, 17, 18 و 19; نوح, آیه 38; بلد آیه 3.
2ـ بحار الانوار, ج 77, صفحه 212.
3ـ میزان الحکمه, ج 10, ص 708.
4ـ تفسیر مجمع البیان, جلد 6, ص 411.
5ـ نوح (71) آیه 28.
6ـ بحار الانوار, ج 74, ص 65; امالى صدوق, ص 108.
7ـ الدین فى قصص, ج 3, ص 24.
8ـ معراج السعاده, ص 384.
9ـ اسراء (17) آیه 23 ـ 25.
10ـ بقره(2) آیه 215.
11ـ ابراهیم (14) آیه 41.
12ـ اسراء(17) آیه 24.
13ـ شعرأ(26) آیه 215. 14ـ فخر الدین رازى, تفسیر کبیر, ج 1, ص 100.
15ـ اسراء(17) آیه 24.
16ـ بر گرفته از: حقوق والدین, ص 139.

---

دیدار کادر اجرایی کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی را با حجت الاسلام ماندگاری

دیدار معاونت امور جوانان استان قم و کادر اجرایی اولین کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی با محوریت تکریم والدین با حجت الاسلام ماندگاری امروز صبح برگزار شد.

در این دیدار مصباحی ضمن تشریح اهم فعالیت های فرهنگی برگزار شده در سال 93 توسط این معاونت گزارشی از این مراحل اجرایی کنگره چند رسانه ای ارائه کرد.
در ادامه حجت‌الاسلام ماندگاری با استقبال از اجرای چنین طرح های فرهنگی در بخش معاونت جوانان هلال احمر گفت این حرکت شما یکی از محورهای مهم و مورد توجه سبک زندگی در سخنان رهبری بوده و باید با تمام توان و با استفاده از پتانسیل بسیار خوب جوانان هلال احمر این نوع کارها را حمایت کرده و گسترش داد. وی ضمن ارائه الگوی عملی و بیان خاطراتی از شهدا خاطرنشان کرد یکی از بهترین شیوه های آگاهی دادن در  کار فرهنگی تکریم والدین، الگو قرار دادن شهدا و نوع رفتار و منش  آنها با والدین است.در پایان این دیدار اعضاء کادر اجرایی در نماز جماعت با حضور ایشان حاضر شدند.
لازم به ذکر است، کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی با محوریت تکریم والدین از میلاد رسول اکرم صلی الله علیه تا بعثت آن حضرت به  میزبانی معاونت امور جوانان استان قم در حال برگزاری می باشد.

یک سال جهاد در راه خدا...

شخصی نزد رسول اکرم(ص) آمد و عرض کرد:ای رسول خدا(ص)! من بسیار مشتاق جهاد و جنگ هستم.
پیامبر(ص) فرمود: در راه خدا جهاد کن که اگر کشته شوی،زنده خواهی بود و نزد خدا روزی می خوری و اگر بمیری،اجر تو بر خدا خواهد بود و اگر از جبهه سالم بازگردی، مانند روزی که از مادر متولد شده باشی گناهانت آمرزیده می شود.
آن شخص گفت:ای پیامبر خدا(ص)، پدر و مادر پیری دارم که با من انس گرفته اند و اگر آنها را ترک کنم،ناراحت می شوند!
حضرت فرمود:پس،نزد آنان برگرد به خدا سوگند انس آنها با تو در یک شبانه روز،از یک سال جهاد در راه خدا بهتر است.

(بحارالانوار، ج 71)

عبادت مگر بوسه بر دست تو نیست...

حساب کردی روزی چقدر عبادت می کنی؟

واجبات و مستحبات؟

نماز و روزه، زکات و خمس؟دعا و خدمت و …

***

اگر حالش را نداریم و عبادت نمی کنیم،

حداقل مکروه انجام ندیم! گناه نکنیم ؛ دلشون نشکنیم…

فرصت اندک بودنشان می گذرد و ما می مانیم و حسرت ها…

.

.

.

 پیامبر اکرم صلوات الله علیه : نگاه محبت‏ آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است.
بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۸۰٫

احترام به والدین چه دارا چه ندار ...

نقش والدین به عنوان اضلاع بنیادین تشکیل دهنده بنیاد خانواده امروزه با تلاطم امواج سنگین تغییرات اجتماعی رو به رو شده است.

در دوران کنونی و در تلاطم پیچ و خم های زندگی امروزی ارزشهای سنتی و قابل احترامی که برگرفته از دین والای اسلام و آمیخته  شده با فرهنگ ناب ایرانی همچون احترام به والدین در حال رنگ باختن و به مرور به فراموشی سپرده می شود.
در همین رابطه حجت الاسلام دهقان کارشناس مذهبی در مورد فلسفه احترام به والدین گفت: در اسلام همواره و در همه حال احترام به پدر و مادر و پاسداشت مقام آن ها حال با هر سطح فرهنگی و اقتصادی توصیه شده است.
دهقان با اشاره به این که در شرایط کنونی والدین بیشتر به عنوان بازوی تامین مالی خانواده جهت دستیابی به رفاه نسبی در حال نقش آفرینی  هستند گفت: در جامعه امروزی ما با توجه به تغییرات اقتصادی صورت گرفته ممکن است نقش تامین مالی و اقتصادی والدین اندکی پر رنگ تر شده است.
این کارشناس مذهبی در ادامه تصریح کرد: این بدان معنی نیست که نقش تربیتی والدین بر فرزندان کم رنگ است یا این که اصلا وجود ندارد بلکه این مهم باید در سطح اجتماع و در طبقات مختلف اجتماعی چه از لحاظ سطح دستیابی به رفاه و تحصیلات بررسی شود.
* احترام به والدین چه دارا چه ندار
حجت الاسلام دهقان در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا شکل رفتار فرزندان با والدینشان می تواند بر مبنای بعد اقتصادی تعریف شود بدین معنی که در خانواده های مرفه به دلایل خاصی ارتباط عاطفی و احترام به والدین کمرنگ دیده شود و در سطح طبقات میانی و پایین جامعه به علت وجود پیوستگی بیشتر این ارتباط از استحکام بیشتری برخوردار است گفت: پاسخ مطلق به این سوال امکان پذیر نیست به این علت که تنها بحث دارا و ندار نیست بلکه خوبی و بدی در تمامی اقشار حال با نسبت کم و زیاد وجود دارد به همین دلیل صرفا نمی توان بر مبنای سطح برخورداری از رفاه گفت که احترام به والدین در خانواده های مرفه نسبت به طبقه متوسط و پایین جامعه کمتر یا حتی بیشتر است.
نهایتا این نکته قابل تامل است که توجه به تربیت مناسب فرزندان با استفاده از ارزش های اخلاقی برگرفته از احکام دینی و فرهنگ ناب ایرانی در ثبات تکریم والدین در خانواده ها از سوی فرزندان بسیار تاثیرگذار بوده است و بازخوردهای این مهم را می توان در خانواده هایی که این روش صحیح تربیتی را در فرایند آموزش و رشد و نمو فرزندان خویش بکار گرفته اند به وضوح قابل مشاهده بوده و چندان بحث اقتصادی به عنوان اهرم اصلی شدت وحدت این موضوع مطرح نبوده است.
گزارش بهنام عزیزی

جلسه هماهنگی معاونت امور جوانان استان قم جهت برگزاری کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی را با محوریت تکریم والدین...

جلسه هماهنگی معاونت امور جوانان استان قم در زمینه برگزاری کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی را با محوریت تکریم والدین در قم ...

...امروز در جمع کادر اجرایی کنگره و با حضور مدیر عامل و نماینده ولی فقیه برگزار شد... 

لازم به ذکر است :در این کنگره که با هدف ترویج کرامت انسانی و بر اساس تعالیم روشن اخلاقی در دین اسلام و با محوریت تکریم والدین برگزار می شود علاقمندان می توانند تا 20 فروردین 1394 در رشته های کتابخوانی؛ ادبی (داستان کوتاه_ دلنوشته)؛ فیلم کوتاه (موبایلی)؛ عکاسی (حرفه ای)؛ پوستر و خوشنویسی شرکت کنند. 

کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی با محوریت تکریم والدین...

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(صلی اللّه علیه و آله وسلّم) فرمودند:
"اِنّی بُعِثتُ لِاُتَمِّمَ مَکارِمَ الاَخلَاق "
من برای کامل کردن مکارم اخلاق برگزیده شده‌ام...

معاونت امور جوانان جمعیت هلال احمر استان قـــــــم از میلاد رسول رحمت صلوات الله علیه تا بعثت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(صلی اللّه علیه و آله وسلّم) اولین کنگره ملی چند رسانه ای اخلاق و کرامت انسانی را با محوریت تکریم والدین در 6 رشته همراه با جوایز ارزنده برگزار می کند.
در این کنگره که با هدف ترویج کرامت انسانی و بر اساس تعالیم روشن اخلاقی در دین اسلام و با محوریت تکریم والدین برگزار می شود علاقمندان می توانند تا 20 فروردین 1394 در رشته های کتابخوانی؛ ادبی (داستان کوتاه_ دلنوشته)؛ فیلم کوتاه (موبایلی)؛ عکاسی (حرفه ای)؛ پوستر و خوشنویسی شرکت کنند.
لازم به ذکر است این کنگره به صورت عمومی برگزار می شود و تمامی آثار با توجه به فراخون مرتبط در هر رشته باید به دبیرخانه کنگره ارسال شود.

+ در صورت نیاز و جهت اطلاعات بیشتر مراجعه شود به پایگاه اطلاع رسانی کنگره اخلاق و کرامت انسانی
راه تماس با دبیرخانه : 37717143 _025  و [e-mail]
نشانی دبیرخانه کنگره: قــــم _خیابان شهید لواسانی _(ساحلی) جنب کوچه 7 جمعیت هلال احمر استان قم.
کد پستی 371853497

نحوه ثبت نام در رشته های کتابخوانی؛ ادبی (داستان کوتاه_ دلنوشته)؛ فیلم کوتاه (موبایلی)؛ عکاسی (حرفه ای)؛ پوستر و خوشنویسی :

فرم ثبت نام را از اینجا دریافت کنید پر کردن و ارسال این فرم برای تمامی شرکت کنندگان در کنگره الزامی می باشد!

دستورات اجرایی:
شرکت در این مسابقات برای عموم مردم در سراسر کشور آزاد می باشد و همه می توانند با رعایت شرایط و ضوابط ذکر شده در سایت اختصاصی مسابقات در این کنگره شرکت نمایند. علاقمندان به شرکت در مسابقه می توانند آخرین اطلاعات و اخبار مرتبط با کنگره را در وبلاگ مدار آبی بخوانند
موضوع تمام مسابقات و خلق آثار باید بر پایه اخلاق و کرامت انسانی با محوریت(تکریم والدین) باشد

بخش ادبی: متون ادبی ارسالی می تواند به صورت متن دل نوشته ها و یا داستان کوتاه باشد. هر فرد مجاز به ارسال 3 اثر است. متن ادبی می بایست حداکثر در ده سطر نوشته شود.
بخش عکس: عکس های ارسالی می تواند مربوط به هر زمان و مکانی باشد عکس ها باید در سایز اصلی خود به نشانی دبیرخانه از طریق پست ارسال شوند. هر عکاس میتواند 3 عکس به دبیرخانه ارسال کند.
بخش پوستر: ابعاد پوستر حداقل سایز A3 باشد. هر کدام از شرکت کنندگان می توانند 2 پوستر به بخش مسابقه ارسال کنند.
بخش فیلم کوتاه (موبایلی) : فیلم های کوتاه خلاقانه لحظه ای و تهیه شده با محوریت تکریم والدین (خانواده و سالمندان) و ارسال با بالاترین خروجی موبایل

بخش‌ خوشنویسی: هنرمندان می توانند آثار خود را با انتخاب آیات و روایات و اشعار و مضامین عرفانی در مورد کرامت انسانی و با محوریت تکریم والدین و فقط به شیوه نستعلیق در قطع 50 در 70 با پاسپارتو به دبیرخانه ارسال نمایند.

بخش کتابخوانی: برای شرکت در مسابقه ابتدا به سایت مدار آبی مراجعه کرده پس از دریافت و مطالعه فایل کتاب والدین دو فرشته جهان آفرینش
  سوالات مسابقه را از ┘☾◄ دریافت  کرده و پاسخ سوالات را به صورت عددی به سامانه پیامکی  500010003029881 ارسال کنید.

┘☾◄ نکات:
(شرکت در این مسابقه برای عموم مردم آزاد می باشد) و شماره همراه هایی که پاسخ صحیح به تمام سئوالات مسابقه را داده اند به صورت اتوماتیک (بدون دخالت دست!) از طریق سامانه پیامک جدا و به صورت اتفاقی از بین آنها تعدادی در اختتامیه به صورت قرعه کشی انتخاب می شوند.

توضیحات مهم در تمام بخش ها: مشخصات کامل شرکت کننده (نام، نام خانوادگی، ایمیل، شماره تماس و ..) باید به همراه آثار به دبیرخانه ارسال شود. دبیرخانه کنگره به عنوان برگزارکننده حق استفاده از تمامی پذیرفته شده را برای چاپ در کتاب، برپایی نمایشگاه، بروشور یا انتشارات مربوط به مسابقه با ذکر نام صاحب اثر برای خود محفوظ می‌داند.

جدول زمان بندی اجرای طرح:

۱     آغاز فراخوان، تبلیغات و ثبت نام  دی ماه ۹۳ (هفته وحدت)
۲     مهلت شرکت در مسابقه   تا  ۲۰ فروردین ماه 94
۳     ارزیابی و داوری   ۲۰ فروردین 94 به مدت یک هفته
۴     اعلام نتایج   اردیبهشت ماه (روز بعثت رسول اکرم صلوات الله)

ضوابط و شرایط شرکت در بخش های شش گانه کنگره چند رسانه ای:
۱- هر فرد تنها می تواند یک بخش از مسابقه شرکت کند
۲- دبیرخانه کنگره ارسال کننده اثر را مالک دانسته و به آثاری که مالکیت آن تایید نشود ترتیب اثر نخواهد داد
۳-  مشخصات داخل فرم های ثبت نام در مسابقات باید تکمیل باشد
۴-  فقط تمامی آثار ارسالی که در رابطه با موضوع مورد نظر(تکریم والدین) توسط دبیرخانه دریافت شود مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

حقوق والدین و دعا برای پدر و مادر از زبان معصوم...

حق مادر در کلام امام زین العابدین(ع)

یکی از مباحثی که در قرآن و روایات به شدت بر آن تأکید شده است مسئله احسان به والدین است که امام سجاد(ع) در رساله حقوق خویش بدان اشاره فرموده است.امام سجاد(ع) در بخش حقوق ارحام و اقارب، به حق مادر اشاره کرده و می فرماید:
 
اما حق مادر بر تو آنست که بدانی او حمل کرده است ترا نه ماه، طوریکه هیچ کس حاضر نیست این چنین دیگری را حمل کند و به تو شیره جانش را خورانده است؛ قسمی که هیچ کس دیگر حاضر نیست این کار را انجام دهد و با تمام وجود؛ با گوشش چشمش، دستش، پایش، مویش، پوست بدنش و جمیع اعضا و جوارحش ترا حمایت و مواظبت نموده است و این کار را از روی شوق و عشق انجام داده و رنج و درد و غم و گرفتاری دوران بارداری را به خاطر تو تحمل نموده است تا وقتی که خـدای متعال ترا از عالم رحم به عالم خارج انتقال داد.
 
پس این مادر بود که حاضر بود گرسنه بماند و تو سیر باشی، برهنه بماند و تو لباس داشته باشی، تشنه بماند و تو سیراب باشی، در آفتاب بنشیند تا تو در سایه او آرام استراحت کنی، ناراحتی را تحمل کند تا تو در نعمت و آسایش به زندگی ادامـه داده و رشد نمائی و در اثر نوازش او به خواب راحت و استراحت لذیذ دست یابی.
 
شکم او خانه تو و آغوش او گهواره تو و سینه او سیراب کننده تو و خود او حافظ و نگهدارنده تو بود؛ سردی و گرمی دنیا را تحمل می کرد تا تو در آسایش و ناز و نعمت زندگی کنی. پس شکرگزار مادر باش به اندازه ای که برای تو زحمت کشیده است و نمی توانی از او قدردانی نمائی مگر به عنایت و توفیق خداوند متعال.
 
توصیف حق پدر از زبان امام سجاد(ع)
 
همچنین حضرت سجاد(ع) در ادامه به حق پدر اشاره کرده و می فرماید: اما حق پدرت بر تو آن ست که بدانی او اصل و ریشه توست؛ و تو فرع و شاخه او هستی؛ و اگر او نبود تو نبودی؛ پس هر وقت در خودت چیزی می بینی که موجـب پیدا شدن غرور در تو می گردد؛ متوجه باش که پدرت اصل و اساس آن نعمت است و خداوند را به خاطر این نعمت بزرگ ستایش کن و از او تشکر کن به اندازه نعمتی کـه به تو ارزانی نموده است و قوتی نیست مگر به قوت خداوند متعال.

دعا برای پدر و مادر...
 
همچنین حضرت در دعای 24 صحیفه سجادیه در مورد پدر و مادر چنین دعا می فرمایند:
̶    پروردگارا بر‌ محمد بنده ‌و‌ رسولت و‌ بر‌ اهل بیت پاکیزه اش درود فرست ‌و‌ بهترین درود ‌و‌ رحمت ‌و‌ برکاتت ‌و سلامت را‌ بدانها اختصاص ده.
̶  خدایا پدر ‌و‌ مادرم را‌ به‌ گرامى داشتن نزد خودت ‌و‌ درود از‌ جانب لطفت اختصاص ده، ای‌ مهربانترین مهربانان.
̶  الها بر‌ محمد ‌و‌ آل‌  او‌ درود فرست ‌و‌ آنچه بر‌ من‌ در‌ رابطه با‌ پدر ‌و‌ مادرم واجب است از‌ دلم بگذران ‌و‌ بر‌  من‌ الهام کن ‌و‌ دانش رعایت حقوق پدر ‌و‌ مادر را‌ به‌ طور کامل در‌ اختیارم قرار ده‌  ‌و‌ سپس به‌ عمل کردن به‌  دانستنى هایم ‌و‌ انجام آنچه بدان آگاهم ساختى توفیقم ده‌ تا‌ آنجا که‌ چیزى از وظایفم کم نگردد ‌و‌ اندامم از‌ خدمت بدانچه بر‌ من‌ الهام فرمودى خسته و‌ سنگین نگردد.
̶  خداوندا بر‌ محمد ‌و‌ آل او‌ درود فرست همانطور که‌ ما‌ را‌ به‌ قبول اسلام ‌و‌ دین او‌ ‌و ارادت به‌ اهل بیت گرامى اش شرافت دادى ‌و‌ نیز بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌ درود فرست همانطور که‌ به‌ سبب  ‌آن گرامى براى ما‌ حقى بر‌ گردن خلق واجب گردانیدى.
̶  الها ترس مرا از‌ هیبت ‌و‌ شوکت پدر ‌و‌ مادرم همانند ترس از‌ هیبت سلطان قرار ده‌ و‌ توفیقم ده‌ تا‌ با‌ ایشان همچون مادرى مهربان رفتار نمایم. خدایا اطاعت از‌ پدر ‌و‌ مادر ‌و‌ نیکى به‌ ایشان را‌ در‌ نظرم از‌خواب شیرین خوشتر ‌و‌ از‌ سیراب شدن تشنه گواراتر گردان تا‌ خواسته آنها را‌ بر‌ خواسته هاى خویش مقدم قرار دهم  ‌و‌ خشنودى ایشان را‌ بر‌ خشنودى خویش برگزینم ‌و‌ گرچه آنها نیکى ‌و‌ لطفشان به‌ من‌ کم باشد ولى زیاد جلوه بده ‌و‌  اگر چه محبت من‌ به‌ آنها زیاد باشد کم به‌  نظر آور.
̶  پروردگارا یارى ام کن تا‌ صدایم را‌ در‌ برابرشان آهسته ‌و‌ سخنم را‌ پاکیزه ‌و‌ برخوردم را‌ ملایم نمایم ‌و‌ دلم را‌ نسبت به‌  ایشان عطوف ‌و‌ مهربان کن ‌و‌ مرا با‌ آنها رفیق ‌و‌ شفیق و‌ دلسوز فرما.
̶  خدایا به‌ خاطر زحماتى که‌ در‌ تربیتم کشیدند ‌و‌ مرا تکریم نمودند اجر ‌و‌ پاداش عنایت کن و‌ همانطور که‌ در‌ کودکى در‌ حفظ و‌ حراست من‌ کوشیدند تو‌ آنها را‌ نیز حفظ فرما.
̶  پروردگارا آنچه از‌ ناحیه من‌ به‌  آنها آزار رسیده  ‌و‌ یا‌ کارى ناخوشایندشان انجام داده ام ‌و‌ یا‌ حقى را‌ از‌ ایشان ضایع کرده ام همه را‌ وسیله آمرزش گناهانشان ‌و‌ بالا رفتن مقاماتشان ‌و‌ زیادى حسناتشان قرار ده‌، ای‌ خدایى که‌  بدیها را‌ چندین برابر به‌ خوبیها تبدیل مى فرمایى.
̶  خدایا آنچه را‌ که‌  پدر ‌و‌ مادرم در‌ گفتار به‌ من‌ تعدى کردند ‌و‌ یا‌ در‌ عمل درباره من‌ بد رفتارى نمودند ‌و‌ یا‌  حقى را‌ از‌ من‌ ضایع کردند ‌و‌ یا‌ از‌ آنچه واجب ‌و‌ وظیفه‌ ایشان بوده، کوتاهى کرده اند، همه را‌ به‌ آنها بخشیدم و‌ ‌آن را‌ وسیله احسان ‌و‌ محبت به‌ ایشان گردانیدم و‌ از‌ تو‌ مى خواهم که‌ تبعات ‌و‌ گرفتارى ‌آن را‌ از‌ آنها بردارى زیرا که‌ من‌ درباره خودم ایشان را‌ متهم نمى کنم و‌ آنها را‌ در‌ نیکى به‌ خودم سهل انگار نمى دانم. ای‌ خداى من‌ نسبت به‌ آنچه پدر و‌ مادرم به‌ خاطر تربیت من‌ انجام داده اند دلگیر نیستم.
̶  زیرا که‌ آنها حقوقشان بر‌ گردن من‌ واجب تر است ‌و احسانشان به‌ من‌ قدیمى تر است ‌و‌ منتشان بر‌ من‌ بزرگتر از‌ ‌آن است که‌ آنها را‌ تقاص به‌ عدل کنم ‌و‌ یا‌ مقابله به‌ مثل نمایم ‌و اگر چنین کنم پس‌ اینهمه زحمتشان در‌ راه تربیت من‌ چه مى شود ‌و‌ آن همه حراست ‌و‌ مواظبتى که‌ با‌ سختى ‌و‌ ناراحتى از‌ من‌ داشتند چگونه به‌ حساب مى آید ‌و‌ آن همه فشار ‌و‌ گرفتارى که‌ براى آسایش من تحمل نمودند چه مى شود؟!
̶  شگفتا که‌ ‌آن دو‌ بزرگوار نمى توانند ‌آن طور که‌ سزاوارند، حقشان را‌ از‌ من‌ بستانند ‌و‌ من‌ نمى توانم آنچه از‌  ناحیه آنها بر‌ من‌ واجب شده ادا کنم ‌و‌ شرط خدمتگزارى آنان را‌ به‌ خوبى انجام دهم پس‌ بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌ درود فرست ‌و‌ مرا در‌ خدمت به‌ ایشان یارى کن؛ ای‌ بهترین کسى که‌ از‌ او‌ یارى مى طلبند ‌و‌ توفیقم ده‌ ای‌ بهترین هدایتگر براى کسى که‌ به‌ تو‌ روى آورد، مرا در‌ روزى که‌ هر‌ کس به‌ آنچه کرده جزا داده مى شود ‌و‌ به‌ کسى ظلم نمى گردد عاق والدین قرار مده.
̶  خدایا بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌ ‌و‌ ذریه اش درود فرست ‌و‌ به‌ پدر ‌و‌ مادرم از‌ لطف ‌و‌ کرمت برتر از‌ آنچه را‌ که‌ به‌ پدران ‌و‌  مادران اهل ایمان عطا فرموده ای‌ اختصاص ده‌ ای‌ مهربانترین مهربانان.
̶  الها در‌ تعقیب نمازهایم ‌و‌ در‌ اوقات شب ‌و‌ در‌ هر‌ ساعتى از‌ ساعات روزم یاد و‌  ذکرشان را‌ از‌ دل  ‌و‌ زبانم مبر.
̶  خدایا بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌  درود فرست ‌و‌ مرا به‌ وسیله دعا در‌ حق پدر ‌و‌ مادرم بیامرز ‌و‌  آنها را‌ به‌ خاطر مهربانى شان نسبت به‌ من‌ مشمول عفو حتمى خودت قرار ده‌ ‌و‌ به‌ شفاعت من‌ از‌ ایشان به‌ طور قطع راضى شو ‌و‌ آنها را‌ با‌ گرامى داشتن به‌ مکانهاى آسایش جاى ده.
̶  خدایا اگر آنها را‌ زودتر از من‌ بخشیدى شفاعتشان را‌ درباره من‌ بپذیر و‌ اگر مرا زودتر از‌ آنها بخشیدى مرا شفیع ایشان قرار ده‌ تا‌ همراه پدر ‌و مادرم در‌ جواررافت و‌ کرم ‌و‌مغفرت ‌و‌رحمتت قرار گیرم؛ زیرا که‌  تو‌ صاحب فضل بزرگ و‌ نعمت دیرینه ای‌ ‌و‌ تو‌ هستى مهربانترین مهربانان.