کرامت انسان...

«کرامت» در لغت به معنی بزرگواری و بخشش و ارزشمندی می باشد و به همین ترتیب شخص کریم انسانی است. بزرگوار با شخصیت و دارای ویژگی ها و ارزش های اخلاقی.
تکریم شخصیت انسان ها و احترام و بزرگداشت آنها از جمله اموری است که فراوان مورد توجه و سفارش دین عزیز اسلام قرار گرفته است. این طرز رفتار و منش را می توان به وضوح در سیره اولیای بزرگ این دین الهی به خصوص پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم مشاهده نمود.
خدای تعالی در قرآن کریم با عنایت به همین مسئله پیامبر خویش را به وصف «رحمة للعالمین» معرفی کرده و در جای دیگر می فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ...».(سوره آل عمران/ 159)
از طرف دیگر خداوند حکیم در مورد فضیلت و کرامت و بزرگی شأن نوع بشر فرموده است:«وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً».(سوره اسراء/ 70)
در جامعه ای که مورد نظر اسلام و قرآن است، هر انسانی محترم و دارای شخصیت و کرامت می باشد.
قرآن کریم و تکریم «والدین»
در اسلام آنقدر که به احترام و تکریم پدر و مادر توصیه و سفارش شده، نسبت به دیگران توصیه نشده است و آثار مطلوب و بزرگی که در پی این احترام و قدردانی نصیب انسان می شود. بر کسی پوشیده نیست و از آن اموری است که در نزد خدای حسابگر، جایگاه عظیمی دارد.
قرآن شریف نیز در آیات قابل توجهی مانند: 83 سوره بقره، 36 سوره نساء، 151 سوره انعام، 23 سوره شعراء، 14 سوره لقمان و... سخن از والدین و احسان و نیکی در حق آنها را به میان می آورد.
و البته حق هم همین است که قرآن کریم نسبت به پدر و مادری که از ابتدای تولد فرزند زحمت ها و مشقت هایی را متحمل شده اند، این گونه عنایت داشته باشد و امر به احسان و تکریم این دو بزرگوار را بعد از دعوت به توحید و یکتاپرستی خدای (جلّ و اعلی) قرار دهد.
در آیه 36 سوره نساء می خوانیم: «وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا...».
اهمیت احترام و نیکی به پدر و مادر در این آیه و آیات مشابه دیگر به بهترین وجه ممکن نمودار شده و بیان می شود که پس از دستور به عبودیت و یگانه پرستی، آنچه که در مرتبه بعد قرار می گیرد و اولویت دارد، احسان و تکریم مقام بلند پدر و مادر است.
قابل توجه این که این سیاق و بیان در چند جای دیگر قرآن کریم نیز تکرار شده و به همین آیه بسنده نمی شود.
بیان زیبای دیگر قرآن در این مورد آیه کریمه «وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا».(سوره اسراء/23)
باز هم سخن از توحید و بلافاصله پس از آن امر به تواضع و احسان و تجلیل از والدین و کمک به آنها در امور زندگی و نهی از رنجش و آزار آنان، حتی با کوچکترین کلام نامناسب است. بلکه باید با نرمی و کلامی نیکو و مؤدبانه با آنان سخن گوید؛ «قولاً کریماً».
و این کمترین خدمتی است که فرزند می تواند در حق پدر و مادری که او را از کودکی تربیت و رشد داده اند و به بلوغ رسانده اند انجام دهد. «کما ربّیانی صغیراً» همچنین است در ذکر اوصاف حضرت یحیی علیه السلام که یکی از آنها نیکویی و تعزیز والدین خود می باشد: «وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَکَاةً وَکَانَ تَقِیًّا × وَبَرًّا بِوَالِدَیْهِ وَلَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا».(سوره مریم/13و14)
اما به طور مسلم زحمتی که مادر به خصوص در ایام کودکی در قبال فرزندان خود متحمل می شود. نسبت به پدر بیشتر است و این زحمت و مشقت بیشتر، تکریم و احترام بیشتری را می طلبد؛ چنان که در روایات متعدد نسبت به احترام به مادر سفارش های ویژه ای شده است.
قرآن کریم نیز به این مسئله توجه نموده و می فرماید: «وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ».(سوره لقمان/ 14)
این آیه به مشقت های مادر هنگام بارداری و پس از آن اشاره کرده و آن را جداگانه ذکر می کند، تا انسان را به یاد گذشته خویش بیندازد و از این طریق بیشتر قدردان زحمت ها و رنج های مادرش باشد.
در ادامه آیه شریفه نیز مجدداً به تشکر و قدرشناسی از والدین پس از شکرگذاری از خدای تعالی توصیه و بر آن تأکید می نماید.